Literaire (voor)liefde

een kleine presentatie van de A.F.Th. fietsroute in Eindhoven

Liefde voor taal, verhaal en vers moet in het bloed zitten. Of misschien wordt het vanuit de hemel als cadeautje meegegeven op je tocht door de wereld waarin je zonder routebeschrijving losgelaten bent.
Persoonlijk denk ik dat laatste. Ooit had ik daar hemelbestormende gesprekken over met de neef van mijn moeder die we, ondanks zijn familiale rang en leeftijd, toch met voornaam en jij mochten aanspreken.
De neef was een fantastische verhalenverteller, in beide betekenissen van het woord. Hij schreef spitse en roerende gedichten. En voor wie denkt dat ‘spoken word’ uitgevonden is door de diversiteitsgeneratie kent zijn geschiedenis niet: mijn moeders neef was er zeker weten de uitvinder van.
Op een dag beluisterde ik de cd’s waarop neef met zijn fluwelen stem verhalen vertelde over zijn leven. Plotseling vonkte er iets. Ik trof mijzelf in zijn woorden. Ik lag in hetzelfde gras, tussen dezelfde bloemen, met dezelfde gedachtenspinsels, in dezelfde vlucht omhoog.

Daarop begonnen de gesprekken over onze gedeelde liefde voor taal, verhaal en vers. We deelden, bleek, onze eerste, echte literaire liefde: Jan Jacob Slauerhoff, die dolende, romantische, flonkerende exoot in onze literatuur.
We deelden vooral het fenomeen van de literaire liefde voor iedere auteur die je overmeestert met verbeeldingskracht, voor iedere auteur die een versie van het kosmische verhaal schrijft waarin we zelf verstopt zitten. In die literaire liefde, dachten we, moest er naast die ‘herkenning’ een soort affectieve wisselwerking bestaan en moest de taal in vol ornaat op ons af komen.
Literaire liefde, bezworen we na ettelijke glaasjes wijn, kent niet het opgelegde pandoer van exclusiviteit. Literaire liefde is zo polygaam dat er in de stroom van liefdes nooit een einde komt. Dat is het cadeau.

Voor Adri van der Heijden maakten we het voorbehoud van de voorliefde. Misschien gaf de gedeelde Brabantse herkomst een eerste duwtje. Want niemand anders dan Van der Heijden treft Brabant scherper in de schoonheid van provinciaal verdriet. Maar Adri van der Heijden verdiende onze voorliefde voor heel veel meer. De schrijver schiep zijn menselijke verwikkelingen van liefde, waan en verlies als het exempel van een permanente Icarus-vlucht. En ja, Van der Heijden roept bij mij altijd superlatieven op. Dat komt door zijn taal die een mysterieuze kunstzinnige grammatica lijkt te volgen.

Vanaf Van der Heijdens eerste werk bleef ik in zijn verhalen zwerven als op een ontdekkingsreis in een onverwacht werelddeel. Er waren altijd nieuwe paadjes en altijd andere vergezichten die op de kaart bijgetekend moesten worden.
Daarom wellicht schreef ik een wandelroute door zijn geboorteplaats Geldrop. En daarom ligt er vanaf deze week een A.F.Th.-fietsroute door Eindhoven in de winkel met de titel Fietsen in lichtende verhalen.
Op deze fietsroute liggen, zoals eerder ook in de Geldropse wandelroute, een aantal vertelpunten, uitsnedes uit de werkelijkheid of uit de verhalen van de schrijver. 

Geboortehuis Adri Van der Heijden, Poemastraat 38
verfabeld als Lynxstraat 83

Door een toeval van de tijd is het Geldropse geboortehuis van Adri van der Heijden Eindhovens geworden. Dat is iets moois natuurlijk want een geboortehuis kun je niet missen op een schrijverstracé. Maar in het Eindhoven van werkelijkheid en fictie ontmoeten we Van der Heijden niet meer als kind maar als opgroeiende jongen.

Hij is de schooljongen waarin de schrijver wakker wordt in romantische jeugdgedichten en badinerende schetsen over zijn klas in de schoolkrant.
Hij is de jongen van de eerste liefdes en van de gêne tegenover ons betere soort mensen.
Hij is de jong volwassene in verzet tegen zijn vader en in verwondering tot provocerende tante en eigenaardige familieleden.
Hij is de volwassen beschrijver van het legendarische koninkrijk Flipse, een structuur gemunt met de Heijdensiaanse term ‘Panphilipsisme’. 

Fietsen in lichtende verhalen is om te fietsen of om te lezen of het beste: om afwisselend te fietsen en te lezen.
Misschien is het een opstapje naar de Van der Heijden van het grote werk De tandeloze tijd en Homo duplex. 
Misschien wordt het een kennismaking of wordt het een volgende aflevering in een lange leesrelatie met de schrijver die dit jaar zeventig wordt. Wat mij betreft kan het een smaakmakertje zijn voor het echte, grote, nieuwe A.F.Th.-werk Stemvorken dat op 21 mei j.l. verschenen is.    

---